Hittegolven en dementiezorg: Inzichten en praktische richtlijnen voor zorgverleners

11-08-2025

Inleiding

Hittegolven vormen een groeiend gezondheidsrisico, vooral voor ouderen met cognitieve beperkingen zoals dementie. Door neurologische achteruitgang en verminderde zelfregie zijn zij extra kwetsbaar voor uitdroging, oververhitting en gedragsveranderingen.
Zorgverleners spelen een cruciale rol in het herkennen van risico's en het toepassen van preventieve maatregelen.

Fysiologische effecten van hitte bij dementie

Bij ouderen met dementie is het vermogen tot thermoregulatie verminderd. Ze zweten minder, hebben een lagere huiddoorbloeding en ervaren een verminderde dorstprikkel. Hierdoor drinken ze vaak te weinig, wat leidt tot dehydratie, een veelvoorkomende en gevaarlijke complicatie in verpleeghuizen.

Een exploratief onderzoek toonde aan dat bijna 30% van de ouderen met dementie in verpleeghuizen tekenen van uitdroging vertoont, zoals een droge tong en gewichtsverlies, zonder dat dit in dossiers werd opgemerkt.

Gedragsmatige gevolgen van hitte

Hitte kan leiden tot:

Verhoogde verwardheid en agitatie
Rusteloosheid of terugtrekgedrag
Verergering van bestaande gedragsproblemen

Mensen met dementie kunnen vaak niet aangeven dat ze het te warm hebben. Symptomen zoals misselijkheid, sufheid of zwakte worden niet altijd herkend als hittegerelateerd.

Praktische richtlijnen voor zorgverleners

🔹 Hydratatie

Bied water aan via vaste routines (bij medicatie, toiletbezoek, maaltijden).
Gebruik vochtige voeding zoals yoghurt, fruit en smoothies 5.
Houd een vochtlijst bij en streef naar minimaal 1700 ml per dag, tenzij medisch anders bepaald.

🔹 Koeling

Zorg voor een koele omgeving met ventilatie, zonwering en luchtige kleding.
Vermijd directe luchtstroom op personen met dementie.
Gebruik natte doekjes of koelmatten op nek en polsen.

🔹 Gedragsregulatie

Speel zachte, vertrouwde muziek af om onrust te verminderen.
Vermijd overprikkeling en bied rustmomenten aan.

🔹 Medicatie en monitoring

Overleg met artsen over aanpassing van medicatie zoals diuretica of bloeddrukverlagers tijdens hitteperiodes 2.
Let op signalen van uitdroging: sufheid, droge mond, verminderde urineproductie.

🔹 Teamorganisatie

Stel een "hitteprotocol" op binnen de zorginstelling (maak een start vanuit onze praktische gids: zie onderaan).
Werk met "hittebuddy's" en micro-pauzes voor personeel.
Gebruik een whiteboard of digitaal systeem voor snelle communicatie over risicopatiënten.

Conclusie

Zorgverleners hebben een sleutelrol in het beschermen van mensen met dementie tegen de gevolgen van hitte. Door alert te zijn op subtiele signalen, proactief te handelen en samen te werken als team, kan de zorg ook tijdens een hittegolf veilig en mensgericht blijven.

Bronnen

RIVM. (2023). Wetenschappelijke bronnen over hitte en gezondheid .
Visser, C., et al. (2024). Hittestress bij ouderen. Huisarts en Wetenschap .
Paulis, S., & Pullens, M. (2016). Dehydratie in het verpleeghuis. Verenso .
Dementie.nl. (2025). Tips voor het omgaan met warmte bij dementie .
Vilans. (2025). Hittegolf en ouderen: waar moet u op letten? .

Download hier onze gratis praktische gids: 'Hittegolf en dementiezorg':

Praktische gids: Hittegolf en dementiezorg